In juni 2017 hebben zeventien gemeenten in de regio Arnhem-Nijmegen een contract gesloten voor de levering van elektriciteit voor de komende vijf tot twintig jaar. Afspraak is dat deze energie duurzaam wordt opgewekt met nieuwe projecten in de regio. Welke kansen liggen er en waar zitten eventuele knelpunten?
We maken een ronde langs de duurzaamheidwethouders van de deelnemende gemeenten om ze te vragen naar hun ambities op het gebied van de energietransitie en de bijdrage die zij (concreet) denken te leveren in de komende vier jaar. In Mook en Middelaar spreken we GroenLinks-wethouder duurzaamheid Susan Doorenbos.
Wat heeft Mook en Middelaar met duurzaamheid?
Duurzaamheid is voor ons heel belangrijk. We hebben ongeveer een jaar geleden met onze inwoners een toekomstvisie gemaakt, waarin zij aangeven hoe ze de gemeente in de toekomst zien. In deze visie kwam naar voren dat bewoners duurzaamheid heel belangrijk vinden en het heeft dan ook een prominente plek gekregen in het coalitieakkoord. We moeten uiteindelijk allemaal die kant op. In 2030 willen we energieneutraal zijn. Dat is ambitieus. Het vraagt heel veel, 30 procent energiebesparing en energie opwekken binnen de eigen gemeente.
Hoe gaan jullie dat doen?
Het is best lastig omdat wij een gemeente zijn met klein oppervlakte en veel natuurgebied waar niet alles zomaar mag. Het zou mooi zijn om verschillende grote daken vol te leggen met zonnepanelen. Om te beginnen de gemeentelijke gebouwen, zoals het dak van de gemeentewerf en ons eigen kantoor. Verder denken we aan een zonneveld en we willen met bewoners meer grote daken gaan voorzien van panelen. Er is een energiecoöperatie nodig door inwoners. Van een aantal mensen weten we dat ze mee willen doen aan het oprichten van zo’n coöperatie. Er is ook potentie genoeg onder ondernemers en eigenaren van maatschappelijke gebouwen om daken beschikbaar te stellen. Bij huiseigenaren zetten we in op ondersteuning voor het zelf verduurzamen van de woning en huurders willen we via de woningcorporatie bereiken.
Wat is de rol van de gemeente hierin?
De rol van de gemeente is ondersteunend, faciliterend en aanjagend. We hopen bewoners en bedrijven bij elkaar te brengen en te enthousiasmeren. Daarvoor gaan we avonden organiseren om over duurzaamheid te praten.
Praten. En doen?
We willen het niet alleen bij praten laten, we willen ook dingen doen. We hebben een energieloket dat we willen voortzetten, samen met de gemeenten in de regio Nijmegen. Het loket is beperkt open maar een inwoner kan een mail sturen of naar een loket van een buurgemeente gaan. Het loket informeert mensen over de mogelijkheden. Welke subsidieregelingen er zijn, welke isolatie handig is, enzovoort. Bewoners vinden het fijn om fysiek iemand te kunnen raadplegen voor advies voor de eigen woning en maken er best veel gebruik van.
Zijn er al initiatieven van burgers?
We hebben een succesvol energiecafé in Molenhoek (tegenwoordig Mook en Middelaar), waar bewoners informatieavonden organiseren over thema’s als warmtepompen, isolatie en zonnepanelen. Ze vragen samen offertes aan en kopen gezamenlijk in. Ik geloof dat er al behoorlijk wat inschrijvingen zijn. Binnenkort is de avond over warmtepompen. Er komt een truck vol pompen, zodat mensen die kunnen zien en vragen kunnen stellen. In Molenhoek is een groep bewoners met veel kennis die zich heeft georganiseerd en in andere delen van de gemeente is er weer een extra groot saamhorigheidsgevoel om dingen op te pakken. Als je dat bij elkaar kunt brengen, is dat hartstikke mooi. Een echte coöperatie is er nog net niet. Dat gaat in de toekomst wel gebeuren. We willen het zo breed mogelijk uitrollen en initiatieven voor een coöperatie ondersteunen, ook financieel.
Actieve burgers binnen Mook en Middelaar, zo lijkt het.
Dat klopt. Ik heb het idee dat er een groot draagvlak is. Dat kwam ook naar voren uit de toekomstvisie. Onze gemeente is een hele mooie groene gemeente en je ziet dat de zorg voor de natuur belangrijk is. Mensen vinden elkaar snel op het onderwerp duurzaamheid. Je hebt mensen nodig die de kar trekken. Mensen die er met elkaar over praten en elkaar stimuleren om steeds meer te doen.
Hoe wil jij burgers verder betrekken bij duurzame projecten?
Het werkt niet om burgers van bovenaf iets op te leggen. Als burgers er zelf in geloven en er van elkaar van horen, kom je veel verder. Daar geloof ik in. We hebben een heel traject afgelegd om tot de toekomstvisie te komen en allerlei mensen uit de samenleving erbij te betrekken. Dat was heel leuk, met onder meer een avond van de toekomst en een rondrit door de gemeente en sessies met inwoners en raadsleden. Ik denk dat wij binnen onze gemeente veel mensen hebben die met duurzaamheid bezig zijn. Beroepsmatig of vanuit interesse. Mensen pakken aan en ondernemers zijn ermee bezig. Dat stimuleert en bewustwording is belangrijk.
Waar staan jullie nu in de energietransitie?
We staan nog erg aan het begin. Het besparen van dertig procent energie gaat over de periode van vijftien jaar, van 2015 tot 2030. We hebben een energievisie en een uitvoeringsprogramma. We beginnen nu projecten op te starten of projecten staan in de startblokken om verder te worden uitgerold. Om de energietransitie te monitoren maken we bijvoorbeeld gebruik van het dashboard van de provincie Limburg. Hierin kun je zien wat het energieverbruik is en hoe je dit per gemeente kunt verduurzamen. Voor iedere gemeente is een scan gemaakt van de mogelijkheden en met het dashboard kun je een mix genereren over hoe je invulling kunt geven aan de duurzame energievoorziening. In ons geval is dat een mix van allerlei vormen om 2030 te halen. In theorie, want in de praktijk heb je te maken met allerlei andere belangen. Onze gemeente staat volgens het dashboard echt nog aan het begin, maar ik denk dat dat voor de meeste gemeenten geldt.
Wat wil jij de komende vier jaar bereiken?
Ik sta ook aan het begin van mijn wethouderschap. Ik wil naar 2030 toe stappen maken in de juiste richting. Zonnepanelen en isolatie zijn nu de belangrijkste inzet. Ik wil een energiecoöperatie om grote daken vol te leggen en iedereen mee te kunnen laten doen. Dat is op dit moment ook concrete betaalbare techniek. Ik wil dat er over vier jaar veel meer zonnepanelen zijn en huizen meer geïsoleerd zijn. Dat we echt een eind op weg zijn om te verduurzamen.
Wat heb jij met duurzaamheid?
Persoonlijk probeer ik steeds duurzamer te leven. Ik ga mijn auto verkopen en inruilen voor een elektrische fiets. Ik heb zonnepanelen. Naast duurzaamheid heb ik ook zorg en welzijn in mijn portefeuille. Uiteindelijk hebben al deze maatregelen ook effect op de leefbaarheid en werkgelegenheid. Die combinatie vind ik mooi. Het heeft allemaal met leefbaarheid te maken en uiteindelijk willen we allemaal zo plezierig mogelijk leven. Duurzaamheid gaat over milieu maar ook over sociale duurzaamheid. Overigens hebben ook mijn collega-wethouders duurzaamheid als aandachtsgebied. Bijvoorbeeld bij bouwprojecten. Er is nog heel veel te doen.
Je gaat op dit moment dus vooral voor zonne-energie.
En isolatie. Het zou mooi zijn als mensen hun huis beter isoleren. We zijn bovendien ook op weg naar gasloze wijken en er zijn mensen die heel ambitieus hun hele huis willen omvormen. Dat is nu niet voor iedereen haalbaar. Maar als je je gasketel moet vervangen kun je al naar een hybride ketel gaan. Als je dan ook isolatiemaatregelen neemt, zijn dat al mooie stappen naar een volledig duurzaam huis. Warmtepompen zijn ook toepasbaar en worden steeds toegankelijker. Op dit moment is een warmtepomp nog vrij duur en heeft het alleen zin als je zonnepanelen hebt en je huis goed is geïsoleerd. In 2020 moeten wij als gemeente met een warmteplan komen. Dan moeten we een concreet plan hebben over hoe we per wijk naar gasloos gaan. Als het ons zou lukken om eerder een wijk gasloos te hebben, zou dat mooi zijn.
Wat denk je de eerstkomende tijd te kunnen realiseren?
Met zonne-energie kunnen we de komende tijd stappen zetten. De ontwikkelingen gaan verder maar het is voor ons nog onduidelijk of wij bijvoorbeeld iets kunnen met geothermie. We wonen aan de Maas maar hebben geen stuw waarmee we energie kunnen opwekken. Nu zijn er technieken in ontwikkeling om via temperatuurverschillen in de rivier energie op te wekken maar daar is nog allerlei innovatie voor nodig. Wellicht kan dat over een paar jaar.
Wat doen jullie concreet als gemeente?
We willen het goede voorbeeld geven door te zorgen voor zonnepanelen op ons eigen dak. Voor kleine ritten binnen de gemeente starten we in het najaar met een pilot voor deelvervoer met een elektrische auto en twee elektrische fietsen.
Is windenergie bij jullie een optie?
Windenergie is voor ons heel ingewikkeld. Er zijn veel beperkingen. We hebben een Natura-2000-gebied, de Sint Jansberg, en de uiterwaarden. Daar mogen geen windmolens komen van Rijkswaterstaat. Misschien is er ergens een locatie te vinden voor een grote windmolen maar de provincie plaatst er het liefst drie bij elkaar. Dat wordt heel moeilijk, zo niet onmogelijk, en die optie staat voor ons dan ook achteraan. Misschien kunnen we samenwerken met andere gemeenten en participeren in een windpark. Als je als gemeente zelf geen windmolens kunt neerzetten maar regionaal kan het wel, dan moet je daarbij zijn. Ook moet je samen andere technieken in de gaten houden. Je kunt het niet alleen.
Horen jullie in de energietransitie bij Limburg of Gelderland?
Voor subsidies zijn wij afhankelijk van de provincie Limburg, daar doen wij aan mee. In Gelderland doen we mee aan projecten, maar deze betalen wij dan zelf.
Maakt dat de samenwerking niet ingewikkeld?
Wij kunnen aan twee kanten samenwerken. Dat is een voordeel maar soms ook een nadeel omdat je niet altijd met alles kunt meedoen. Als het financieel haalbaar is kunnen we met interessante projecten meedoen in Gelderland en in Limburg. In Gelderland werken we vooral samen op projectniveau, bijvoorbeeld met het energieloket. We doen veel samen met Gelderland en ook op andere beleidsvelden zijn we aangesloten bij de regio Nijmegen. Onze geografische ligging is nu eenmaal heel dicht bij Nijmegen.
Waarom hebben jullie het ambitieuze doel van 2030 gesteld?
De doelstelling stond al in het vorige coalitieprogramma en die hebben we overgenomen. Energieneutraal zijn in 2030 is een ambitie die we heel graag willen halen. Het is en blijft heel ambitieus maar we gaan ervan uit dat we het kunnen. Landelijke doelstellingen zijn misschien nog moeilijker haalbaar. Je hebt dan te maken met zware industrietakken. In die zin hebben wij het makkelijker. Als het onszelf niet lukt, gaan we regionaal kijken of het kan. Je kunt elkaar helpen binnen de regio. Ik zou zeggen: Kom in 2030 gerust terug om te kijken waar we dan staan.
Mook en Middelaar: Susan Doorenbos (GroenLinks)
Susan Doorenbos pleit voor een groenere, duurzamere en menselijker samenleving. Als lijsttrekker van GroenLinks zei ze eerder: “Nog steeds lukt het ons niet om eerlijk te delen, iedereen een fijn thuis te geven en armoede te voorkomen. Klagen is makkelijk maar we moeten samen voor oplossingen zorgen. Daarom ben ik de politiek in gestapt. Politiek, beleid, organisaties en inwoners moeten elkaar leren kennen, begrijpen en samen oplossingen zoeken die helpen.” Naast haar jarenlange raadswerk was ze werkzaam in de sociale sector. Sinds 2014 was ze fractievoorzitter en GroenLinks-lijsttrekker in Mook en Middelaar. Susan wil bouwen aan een betrokken samenleving waarin iedereen erop vooruitgaat. “Te veel mensen krijgen op dit moment niet de waardering die ze verdienen. De onzekerheid waar veel mensen nu in leven, wil ik daarom hard aanpakken. Het kan wel: voor iedereen een fijne woning, betaalbare zorg, een goed inkomen en een schone leefomgeving.”
In Mook en Middelaar heeft zij in haar portefeuille:
– Zorg
– Welzijn
– Duurzaamheid
Interview en tekst: @tefkevandijk