Ons landschap verandert in de toekomst radicaal. Om klimaatdoelen te halen moeten er in onze regio tientallen windmolens en zonnevelden bij komen. Op tekentafels van de gemeenten wordt druk gesleuteld aan de inpassing van grote energieprojecten in ons landschap. Niels Hofstra is landschapsarchitect en werkzaam in de regio. Hoe kijkt hij naar dit toekomstige energielandschap? ‘We moeten zorgen dat we het landschap meerwaarde geven.’
Schaars
Niels krijgt als landschapsarchitect regelmatig ontwikkelplannen onder ogen: ‘Niet iedereen realiseert het zich nog, maar er komen echt grote veranderingen in ons landschap aan. Veel energieprojecten zijn op de kaarten al ingetekend. We staan met elkaar voor een enorme opgave. Dit terwijl het aantal beschikbare locaties voor duurzame energie gering is. Van landbouwgrond ligt de bestemming in principe vast. Goede landbouwgrond is schaars. De duurste gronden komen sowieso vaak niet in aanmerking voor energieproductie. Het opwekken van energie, en met name zonne-energie op landbouwgrond, concurreert dan ook met voedselproductie. Met de locaties die wél geschikt zijn voor energieprojecten moeten we zorgvuldig omgaan.’
Binding
‘Op plekken waar we duurzame energie kunnen opwekken is draagvlak van de omgeving essentieel’, aldus Niels. ‘Als je een energieproject van de grond wilt krijgen, kun je niet om de omgeving en omwonenden heen. Met de eigen leefomgeving voelen mensen vaak veel binding. Veranderingen in het landschap hebben dus veel impact. Acceptatie door de omgeving is dan ook een vereiste voor een succesvol project, zeker op lange termijn. Voor ons als landschapsarchitecten is een taak weggelegd om bij te dragen aan een ontwerp waarmee omwonenden tevreden zijn.’
Volgens Niels is het belangrijk aan het nieuwe landschap iets toe te voegen dat juist eigen is. ‘Als je de buurt niets vraagt of niet meekrijgt met de plannen ontstaat er weerstand. Dit lost zichzelf niet op en leidt tot vertraging in de ontwikkeling. Het creëren van draagvlak bij omwonenden heeft tijd nodig. Hiervoor moet je met een open houding over een ontwerp in gesprek gaan met de buurt en tijd nemen om ideeën te laten rijpen. Je moet niet al te krampachtig vasthouden aan een businesscase.’
Meerwaarde
‘We moeten zorgen dat het landschap juist doordat we er energie opwekken meerwaarde krijgt. Dit kan op verschillende manieren. De mening van omwonenden telt hierbij zwaar mee. Zo kunnen we mogelijk kansen voor recreatie benutten. Of we kiezen ervoor om nieuwe natuur te ontwikkelen rondom energieprojecten. Denk daarbij aan het ontwikkelen van kruidenrijke vegetaties, heidegrond, de aanleg van houtwallen of het realiseren van natte natuur. Soms is het mogelijk in een ontwerp de historie van een locatie te laten terugkomen. Zo’n ontwerp kan bijdragen aan de kwaliteit van het landschap op de lange termijn en de binding van de omgeving met een project. Dit is winst voor het landschap én voor gebruikers.’
Maatwerk
Waar precies de meerwaarde ligt varieert per project en locatie. Niels: ‘We moeten maatwerk bieden. Misschien willen bewoners kunnen wandelen of sporten op de plek waar ook energie wordt opgewekt. Soms kiezen omwonenden ervoor om het project juist aan het oog te onttrekken. Of er kan behoefte zijn aan een fietsverbinding dwars over de locatie. Natuurlijk kunnen we in de praktijk niet aan alle wensen tegemoet komen. De mogelijkheden zijn niet onbeperkt, maar door de omgeving écht bij een ontwerp te betrekken kun je veel weerstand wegnemen en blijvend kwaliteit realiseren.´
Niels Hofstra vormt sinds 2012 samen met Jan Heersche Hofstra|Heersche landschapsarchitecten. Vanuit standplaats Arnhem zijn ze betrokken bij het inrichten van nieuwe landschappen in de regio. Opdrachtgevers zijn zowel overheden en landeigenaren als particulieren.