Verandering begint bij de burger

Of het kabinet met het klimaatakkoord de gestelde klimaatdoelstelling gaat halen, is zeer de vraag. Ook bij de provincies lijken de doelen niet haalbaar. Waar moet het dan gebeuren? Op gemeenteniveau? Bij de burgers? Pim de Ridder van platform Burgers Geven Energie denkt lokaal en regionaal en is positief over de betrokkenheid van burgers. “Inwoners van de regio Arnhem – Nijmegen vinden elkaar steeds meer in lokale projecten, waarbij ze zowel de lasten als de lusten delen.” Is dit de oplossing voor Gelderse gemeenten?

Door: Tefke van Dijk

Zijn we klaar voor de energietransitie?

Enigszins somber is hij wel over de teneur in het klimaatdebat, geeft Pim de Ridder toe. “Een jaar geleden dacht ik dat dit de periode van de waarheid ging worden, maar die overtuiging heb ik niet meer. Blijkbaar zijn de samenleving en de politiek nog niet klaar voor de energietransitie. Nu het element geld is ingebracht, zijn er allemaal spookbeelden rondom de financiering. Met allerlei argumenten als de hoge kosten voor huisaanpassingen, het bedrijfsleven dat niets zou doen en dat het allemaal niets uitmaakt zolang we vlees blijven eten en blijven vliegen. Er heerst een hoop scepsis in Den Haag en de provincie. Zelf denk ik ook niet dat we de klimaatdoelen gaan halen. Niet op deze manier. We zullen het lokaal moeten doen, verandering begint bij de burger.”

De Ridder is als directeur van Wiek-II (bekend van Windpark Nijmegen-Betuwe) vooral bezig met windenergie, al komt daar steeds meer bij. Ook zonne-energie en de warmtetransitie (waarbij steeds meer huizen van het gas af gaan) heeft in toenemende mate zijn aandacht. “Of je nou in de klimaatverandering gelooft of niet, feit is dat de fossiele brandstoffen opraken. We moeten dus wel op zoek naar andere vormen van energieopwekking. In de provincie is weinig ruimte voor grootschalige energieprojecten. Na de gemeenteraadsverkiezingen in 2018 hebben we gesprekken gevoerd met wethouders van zestien gemeenten in de regio Arnhem-Nijmegen en daardoor hebben we een goed beeld van hun standpunten en ideeën. Helaas hebben verschillende gemeenten zich stellig uitgesproken tegen windmolens. Met die basishouding krijg je weinig van de grond.”

Geen windmolens in de achtertuin

Volgens wethouder Nelson Verheul van Berg en Dal is er in zijn gemeente weinig draagvlak voor windmolens. “Na de strijd tegen windmolens bij de Duitse grens is het lastig om vlakbij zelf windmolens neer te zetten. De bevolking heeft behoorlijke moeite met wind. Dat zie je op meer plekken. Niemand wil ze in de achtertuin maar ze zullen toch in iemands achtertuin moeten komen. Het zijn langdurige processen maar we hebben niet zoveel tijd. Ik ben me er zeer van bewust dat het een schier onmogelijke opgave is maar toch zullen we die stappen moeten zetten.”

Ook de gemeente Druten is terughoudend. “We gaan kijken en onderzoeken wat er mogelijk is en wat de consequenties zijn”, aldus wethouder André Springveld, “maar de eerstkomende jaren nemen we geen onomkeerbare besluiten voor windmolens. Innovatie gaat snel. We kunnen al ons geld erin stoppen en dan zijn we energieneutraal. Maar dan hebben we allemaal een Nokia 6300 zoals we die vroeger hadden. Daar kon je alleen mee bellen.” Volgens De Ridder is er echter geen tijd om te wachten op nieuwe technologie. “Wind en zon zijn op dit moment de enige opties. Voorlopig zijn er geen andere technieken, niet voordat de klimaatdoelen moeten zijn gehaald.”

Wethouder Hans Breunissen van de  gemeente Westervoort ziet ook geen mogelijkheden voor windmolens. “Daar is gewoon geen ruimte voor; qua oppervlak zijn we een van de kleinste gemeenten van Nederland. We hebben nauwelijks plek om windmolens te plaatsen, maar we houden het niet tegen. Op Duivens grondgebied staan windmolens, die ondersteunen we, en het Waterschap wil nog twee windmolens plaatsen. Daartegen hebben we geen bezwaar gemaakt. Bij Arnhem zouden vier windmolens komen en daartegen loopt wel een beroep bij de Raad van State. Het is te dicht bij huizen. Ik ben niet tegen windmolens, maar mensen moeten wel actief bij de plannen worden betrokken. En niet alleen met de lasten, ook met de lusten.”

Positieve burgers in Heumen

Dat het kan, bewijst een gemeente als Heumen. In het najaar organiseerde ze vier bijeenkomsten om met burgers in gesprek te gaan over kansen voor duurzame energie. Heumenaren gaven aan dat ze het liefst duurzame projecten langs de A73 zien verschijnen. Wethouder Leo Bosland: “Wij hebben de A73 aangeduid als voorkeurlocatie voor windmolens omdat het een plek is waar weinig huizen zijn. Het is een corridor waar de rijksweg een infrastructuur heeft liggen waar we op kunnen aanhaken.” Inwoners richtten een energiecoöperatie op om zeggenschap te hebben in de duurzame energieprojecten door deels eigenaar te worden. Inmiddels zijn er zo’n dertig mensen actief binnen de coöperatie.

Wethouder Bosland erkent dat de energietransitie een enorme opgave is, maar ‘dat waren de Deltawerken ook’. “Dergelijke grote transities hebben we kunnen doen in Nederland, dus dan kunnen we deze klimaattransitie ook doen. Je ziet het urgentiebesef langzaam indalen.” De Ridder is positief over de ontwikkelingen in Heumen. “Ze zijn daar goed bezig. Via de Energieoöperatie Heumen kunnen burgers samen eigen vermogen bij elkaar leggen en dat is mooi, maar dit gedeeld eigenaarschap gaat verder dan alleen financieel voordeel. Door de gedeelde verantwoordelijkheid kun je samen een inhoudelijke bijdrage leveren en oplossingen zoeken. De coöperatie drukt zo een stempel op de eigen leefomgeving.”

Bewoners moeten mee willen doen

Wijchen is gedraaid naar een positieve kant door de gedragscode over windenergie te evalueren. “Er zijn niet veel mensen die tegen duurzame energie zijn”, aldus wethouder Titus Burgers, “maar we willen het wel op een zorgvuldige manier doen. Met onze gedragscode hebben omwonenden een stevige vinger in de pap. Als de bewoners het niet willen, dan wordt het lastig. We zijn allemaal voor het opwekken van duurzame energie, en we willen energieneutraal zijn, totdat we zeggen: daar moet een molen komen. We raken nu steeds in discussie, moet het niet in de Noordzee of verder weg. Terwijl we gewoon plekken moeten aanwijzen en dan in gesprek met de bewoners om gericht draagvlak te krijgen.”

Zevenaar ontdooit na een lastig windenergietraject waarbij inwoners zich ernstig gepasseerd voelden. “We krijgen in 2019 vier grote windmolens in ons gebied”, vertelt wethouder Carla Koers. “Daar is veel protest tegen geweest omdat het een open gebied is. Ook zijn inwoners niet op tijd bij de plannen betrokken. Dat zijn de grootste fouten die in het verleden zijn gemaakt. Iedereen heeft hier wel van geleerd en niemand gaat meer beginnen met zonnevelden of windmolens zonder draagvlak bij inwoners. Als zij mee willen, kunnen we stappen maken.” De Ridder: “Zevenaar ziet nu dat er veel ruimte is en dat er dus ook veel mogelijkheden zijn. We zijn daar vanuit Burgers Geven Energie nu bezig met twee projecten.”

Mensen bij elkaar brengen

Vanuit platform Burgers Geven Energie zoekt De Ridder mogelijkheden om iets op te starten vanuit de samenleving. “Als je als samenleving met plannen naar de gemeenteraad gaat, kan die geen nee zeggen. Het is belangrijk om te beseffen dat je meer mensen op de been kunt brengen die voor zijn, dat zie je wel bij de klimaatmars. Mensen die tegen zijn, zijn vooral mensen die het ‘niet in hun achtertuin willen’ en die houd je toch. Hierdoor is het vooral lastig om de snelheid erin te houden.” Zijn advies aan gemeenten: laat mensen vanaf het begin meepraten om draagvlak te krijgen. “Burgers betrekken is een randvoorwaarde voor succesvolle projecten. Het is de kunst om mensen mee te nemen in het verhaal, om ze te laten meedoen in het energieverhaal.”

Burgers Geven Energie kan helpen om mensen met aansprekende acties te betrekken bij lokale projecten. Zelf handelt De Ridder vanuit idealisme. “Ik wil van de kolen af. Het is nog net niet te laat om de aarde te redden en met mijn kennis kan ik het goede doen. Met energiecoöperaties gaan we terug een economisch model zonder winst dat mensen bij elkaar brengt. Het gaat niet om anonieme investeerders; de mensen in de regio zijn de hoofdrolspelers en de energietransitie kan hierdoor verder. Als organisatie proberen we samen met gemeenten weerstand te voorkomen of weg te halen. Met zorg, liefde en betrokkenheid van mensen komt het goed.”