In juni 2017 hebben zeventien gemeenten in de regio Arnhem-Nijmegen een contract gesloten voor de levering van elektriciteit voor de komende vijf tot twintig jaar. Afspraak is dat deze energie duurzaam wordt opgewekt met nieuwe projecten in de regio. Welke kansen liggen er en waar zitten eventuele knelpunten? We maken een ronde langs de duurzaamheidwethouders van de deelnemende gemeenten om ze te vragen naar hun ambities op het gebied van de energietransitie en de bijdrage die zij (concreet) denken te leveren in de komende vier jaar. In de gemeente West Maas en Waal spreken we duurzaamheidswethouder Ton de Vree van Federatie Dorpslijsten Dreumel.
Je bent al langer bezig met duurzaamheid?
Ik ben sinds 2014 wethouder financiën, sport/cultuur en duurzaamheid. Ik heb een aantal projecten in mijn portefeuille en duurzaamheid is een van de belangrijkste. Dat was ook al zo in 2014.
Heb je in die periode veel kunnen doen?
In mijn eerste jaar als wethouder werd ik benaderd door een organisatie die landbouwgrond zocht voor ‘een mooi project’. Ik wilde graag met deze ontwikkelaar in gesprek. GroenLeven is een organisatie die ook voetbalclub Heerenveen sponsort. Dat kan geen kleine jongen zijn, dacht ik. We zijn gaan praten en waren eigenlijk meteen enthousiast. Vervolgens hebben we gekeken naar zeven stukken agrarische grond, die zij hebben getoetst op de mogelijkheden. Daar zijn twee locaties uit gekomen waar we zonneparken gaan aanleggen. In totaal acht hectare grondgebied met netto zes hectare zonnepanelen. Mooie zichtlocaties die dicht bij elkaar liggen. We hebben daar de inwoners bij betrokken via een informatiebijeenkomst.
Was er geen weerstand bij mensen?
Natuurlijk waren mensen ook kritisch, zeker inwoners die in de buurt wonen. We hebben de samenwerking met ze gezocht en de buurman gaat nu ook zijn schuren vol leggen met panelen. Kortom, er is een mooie samenwerking uit voortgekomen.
Dat is mooi inderdaad. Wanneer is het zonnepark klaar?
Ik verwacht dat we het park begin 2019 gaan realiseren. Zo’n ingewikkeld traject met subsidieaanvragen duurt nu eenmaal lang. We zijn nu jaren verder, maar kunnen straks naar verwachting drieduizend huishoudens voorzien van zonne-energie. Met ruim zevenduizend huishoudens in onze gemeente is dat een behoorlijke stap.
Dan ben je er nog niet.
Natuurlijk zijn we er dan nog niet. We doen ook meer. De afgelopen jaren hebben we bijvoorbeeld duurzaamheidsleningen opgezet voor inwoners en daar zit inmiddels een miljoen euro in. Ook we hebben een half miljoen voor stichtingen en verenigingen die iets willen op dorpshuizen of multifunctionele accommodaties. Een stichting die een accommodatie in beheer heeft, is niet van de gemeente, maar heeft wel een sterke link met de gemeente. We willen die ook helpen met een betaalbare lening van 2 tot 2,5 procent. De opbrengst is vele malen groter waardoor ze het uiteindelijk terugverdienen. Dan snijdt het mes aan twee kanten.
Dat is een hoop geld, anderhalf miljoen euro.
We willen mensen stimuleren hun duurzaamheidsplannen te ontwikkelen. Dat werkt vrij eenvoudig. Inwoners dienen een plan bij ons in, wij toetsen het op hoofdlijnen, en dan sturen we het door naar het Stimuleringsfonds Volkshuisvesting. Zij toetsen het nogmaals en regelen het verder. De regels zijn dusdanig dat de meerderheid eraan kan voldoen. Met de eerste 500.000 euro ging het vrij snel, binnen anderhalf jaar.
Waar streven jullie naar?
Het streven is neutraal in 2050. We kennen onze opgave. De Routekaart is nog een concept maar dat is waar we naartoe willen en daarin staat wat we als gemeente moeten doen. We geven aan wat er moet gebeuren en op welke verschillende manieren we dat kunnen bereiken. Dat wordt ons kader, ons beleid voor de komende jaren. Begin 2019 leggen we dit beleid voor aan de gemeenteraad. Tot nu toe hadden we een duurzaamheidsplan 2016/2018, waarin vooral concrete maatregelen stonden. Dat plan is nu nagenoeg uitgevoerd. De zonneparken stonden daar trouwens niet in.
Wat was de gedachte achter het duurzaamheidsplan?
Het mooie aan het duurzaamheidplan is het waarom: het filmpje van Wubbo Ockels op zijn sterfbed, met longkanker. Hij heeft boven de aarde rondgezweefd en zag hoe prachtig onze planeet is. Hij zegt daarover: “Maar die aarde is ziek, ik ben ook ziek en ik ga het niet redden en als jullie nu niet de goede maatregelen gaan treffen dan gaat ook de aarde eraan.” Dat citaat heb ik opgenomen in het duurzaamheidsplan. Ik wilde dat de gemeenteraad op een andere manier naar duurzaamheid zou kijken, niet alleen naar wat het kost. Die lijn wil ik straks doorzetten in het koersbesluit. Waar doen we het voor, dat is voor mij de trigger. We doen het niet om subsidies te kunnen verlenen, er zit een verhaal achter.
Waar zie je kansen voor de opwek van duurzame energie?
We kijken bijvoorbeeld naar vormen van waterkracht. Ik heb initiatieven gezien met draaiende schoepen, waarvan je er twintig achter elkaar kunt zetten om energie op te wekken. We zitten in een waterrijk gebied, dus dat is wellicht interessant. De Maas en de Waal tikken elkaar in West Maas en Waal bijna aan en het hoogteverschil is vier meter. Volgens veel studies kunnen we daar voor een paar duizend huishoudens stroom opwekken. Probleem is dat er ook betrokkenen zijn met bedenkingen. Daar we zitten dus nog in het proces, een proces van lange adem.
En windenergie?
Wij hebben in onze gemeente acht dorpen: vier aan de Waalkant en vier aan de Maaskant. Daartussen ligt de polder, een prachtig open gebied. De meeste mensen vinden dat je daar geen windmolens moet neerzetten. Dat heeft in de verkiezingen uiteraard een rol gespeeld. Over windmolens zijn we dus niet meteen enthousiast, maar we zijn wel realistisch. We kijken wat er moet gebeuren.
Voorlopig geen windmolens dus?
We zijn inderdaad geen voorstander van beeldbepalende windmolens of grote zonneparken en willen geen lappendeken van parkjes her en der die het landschap ontsieren. Vanuit de ruimtelijke visie willen we daar beleid op maken. Wat vinden we goed en mooi voor onze gemeente? Landschap en energie bijten elkaar snel, maar we zijn realistisch over de noodzaak ervan in de toekomst. Naast de A15 staan acht windmolens en wat mij betreft zijn dat prima plaatsen om windmolens te realiseren. Windmolens in ons open komgebied vind ik persoonlijk lelijk. Doe het ergens anders. Of kies niet van die hele grote.
Werken jullie veel samen met buurgemeenten?
We werken samen binnen de regio Rivierenland en komend jaar gaan we op basis van de Routekaarten van de diverse gemeenten tegen de provincie zeggen waar we voor staan. Ook in het Land van Maas en Waal werken we met gemeenten samen. Uiteindelijk willen we een mooi en duurzaam land van Maas en Waal.
Verloopt de samenwerking goed?
We willen allemaal samenwerken maar dat is best ingewikkeld. Ik zit er om voor onze gemeente de juiste dingen te doen. Ondanks de tegenstrijdige belangen is er een goede samenwerking, we helpen elkaar ook. Kijk naar onze afvalverwerker Avri en de afvalberg naast de A15 bij Geldermalsen. Die ligt nu helemaal vol met zonnepanelen, tien hectare. Dat is ook voor de regio en daar doen wij aan mee. Dat is een mooi voorbeeld van bestuurlijke samenwerking. Je moet niet alleen naar je eigen gemeente kijken, maar duurzaamheid in een groter perspectief zien. Tegelijkertijd vind ik dat je zelf aan de slag moet en het juiste voorbeeld moet geven door er niet alleen over te praten.
Hoe zie je de rol van de gemeente?
De gemeente is faciliterend. Wij zijn een regiegemeente. We moeten onze inwoners informeren over het vraagstuk en ze uitdagen om samen met ons plannen te maken. We zijn niet de partij die een grote zak geld geeft en ze wat laat doen. Vanuit de subsidiemaatregel komt het geld terug en daarmee bieden we mensen de kans een kleine lening aan te gaan die ze bij de hypotheekverstrekker vaak niet kunnen krijgen. Zo zie ik de rol van de gemeente. Informeren, samenwerken, prikkelen en laten zien wat er kan, maar niet zomaar alles regelen.
Hoe wil je burgers erbij betrekken?
Bij het koersbesluit nodigen we wederom iedereen in onze gemeente uit en maken dan het vraagstuk helder. Wat is er aan de hand op de wereld en wat kunnen we eraan doen? Als gemeente vertellen wij het verhaal en de inwoners moeten aangeven hoe we dat kunnen bereiken. Op basis daarvan maken we plannen op hoofdlijnen.
De burgers bepalen?
Het zou gek zijn als wij iets gaan doen wat niemand wil. Neem windenergie, laat mensen maar zeggen wat ze ervan vinden. Misschien zijn de ideeën anders dan twee jaar geleden. Ik zie de meningen veranderen, we vinden het steeds normaler dat er windmolens staan.
Maar je kunt mensen niets opleggen?
Natuurlijk niet. Kijk naar gasloos bouwen. De overheid zegt dat elke gemeente een wijk moet aanwijzen die van het gas af moet. Dat kun je niet op die manier opleggen als overheid. Je moet kijken naar initiatieven in de wijk. De koppen bij elkaar steken en een aantal partijen uitnodigen en dan kijken hoe we het gaan organiseren. Dan komt het van onderaf. Dat is veel beter dan dat het van bovenaf wordt opgelegd. Inmiddels hebben we een wijk waar bewoners aangeven dat ze mogelijk een pilot willen zijn. Dat is mooi. Dan leeft het.
Met bewoners die zelf aan de slag gaan?
Zeker. Een nieuwbouwwoning kun je eenvoudig isoleren en dan heb je relatief weinig energie nodig om koude of warmte in te brengen. Je kunt dan ook met zonnepanelen en warmtepompen aan de slag om je huis energieneutraal te maken. Dat is anders bij een huis dat veertig jaar oud is. Ga er maar aanstaan, ook qua kosten. Met die mensen moet je meedenken. Niet van alles roepen omdat in de klimaattop is besloten dat we het gaan doen. Ontwikkelingen volgen elkaar heel rap op en er zijn tegenstrijdige verhalen.
Wanneer zijn jullie als gemeente energieneutraal?
Dat durf ik niet te zeggen. Je wil een stip op de horizon zetten maar of we het als gemeente redden is van heel veel factoren afhankelijk. We gaan er wel aan meewerken.
Wat wil je over vier jaar hebben bereikt?
Aan het eind van deze periode wil ik dat een aantal maatregelen uit het collegeprogramma zijn genomen. Persoonlijk wil ik mijn bijdrage hebben geleverd aan een goede toekomst voor de mensen die hier wonen. Die ga ik niet uitdrukken in terajoule. Er zijn zoveel verschillende dingen die je kunt doen, maar je moet het doen met de inwoners. Niet als overheid zeggen wat moet. Tijdens onze jaarlijkse dag van de toekomst komen de diverse thema’s aan bod en komen mensen zelf met ideeën.
Duurzame ideeën?
Zeker, maar duurzaamheid zit niet alleen in windmolens en zonnepanelen. Als je gaat bouwen, kun je ook met duurzame materialen werken. Als wij regenwater opvangen en gescheiden afvoeren, is dat ook werken aan duurzaamheid. In onze gemeente hebben we twee grote straten en in het midden hebben we een strook neergelegd van poreus materiaal. Al het regenwater geven we daarmee terug aan de natuur. Ook dat zijn maatregelen voor een duurzame gemeente. En de toekomst.
Hoe zit het met je eigen duurzaamheid?
In ons gezin is duurzaamheid belangrijk. Zo rijden we een hybride auto waardoor 75 procent van de gereden kilometers elektrisch zijn. We hebben zonnepanelen en in de keuken gaan we elektrische vloerverwarming aanleggen. Gas gaat eruit op het moment dat het kan. Maar ook afvalscheiding en zo min mogelijk restafval. We hebben meegedaan aan het project 100-100-100: 100 huishoudens, 100 dagen, 100% afvalvrij. Helemaal afvalvrij is een utopie maar je gaat wel goed nadenken over je afval.
Wat heb je ontdekt?
Ik kwam erachter dat ons afval ongeveer 600 gram per week is, voor een gezin met twee volwassenen en twee studerende kinderen die in het weekend thuis zijn. We zijn nu heel bewust met afval bezig, maar het is best moeilijk. Je moet het verhaal blijven vertellen. Ook op scholen. Herhalen, herhalen. Het is een lange weg maar het is zo 2050 en waar het kan, wil ik mee vooropgaan.
West Maas en Waal: Ton de Vree (Federatie Dorpslijsten Dreumel)
Ton de Vree heeft ruime politieke ervaring. Van 2014-2018 was hij wethouder financiën en duurzaamheid en daarvoor was hij twaalf jaar raadslid voor de Dreumelse dorpslijst. Hij woont in Dreumel, is getrouwd en heeft twee studerende kinderen. Over duurzame energieopwekking staat in het collegeakkoord dat de gemeente vooral wil inzetten op zonnepanelen in twee nieuwe zonneparken en verdere uitbreiding op daken. “We zijn geen voorstander van beeldbepalende windmolens of grote zonneparken in het openkomgebied, maar zijn realistisch over de mogelijke noodzaak ervan in de toekomst. Voor duurzame energie gaan we verkennen of energie uit waterkracht binnen onze gemeente een optie is. Ook kijken we naar mogelijkheden van participatie in duurzame energieprojecten elders.”
In West Maas en Waal heeft Ton in zijn portefeuille:
* Financiën en belastingen
* Milieu en duurzaamheid: afvalverwijdering en -verwerking, duurzaamheid, klimaat (zon, wind en bio)
* Sport
* Kunst en Cultuur
* Accommodatiebeleid: sport- en dorpshuizen
* Opdrachtgeving samenwerkingsverbanden
* Belastingsamenwerking Rivierenland, AVRI
Interview en tekst: @tefkevandijk
Foto: Anton Roeterdink Vakfotograaf